Παρευρέθηκα χθες στην ενότητα καινοτομία & επιχειρηματικότητα του ICT Forum 2007. Ο αριθμός των παριστάμενων υπήρξε μικρός, περίπου το ήμισυ των συμμετεχόντων σε μία συνάντηση του Open Coffee, ωστόσο το ενδιαφέρον αρκετών από τις ομιλίες υπήρξε δυσανάλογα μεγάλο. Θα επιχειρήσω να σκιαγραφήσω τις δύο, κατά τη γνώμη μου, περισσότερο αξιόλογες ομιλίες, κυρίως μέσω αναφοράς χαρακτηριστικών φράσεων που χρησιμοποιήθηκαν από τους ομιλητές.

Με αντίστροφη χρονική σειρά, τελευταίος από τους κύριους ομιλητές και εισηγητής της απογευματινής συνεδρίας εμφανίστηκε ο Γενικός Γραμματέας Έρευνας και Τεχνολογίας, Ιωάννης Τσουκαλάς. Η παρουσία του κορυφαίου στελέχους της ΓΓΕΤ, με ισχύ αντίστοιχη υπουργού, εμπνέει σεβασμό και εμπιστοσύνη και τα όσα δήλωσε ο καθηγητής του ΑΠΘ -με την αποποίηση πως δεν εκφράζουν απαραίτητα τον φορέα που εκπροσωπεί αλλά μονάχα τον ίδιο προσωπικά- ενισχύουν περαιτέρω την αίσθηση αυτή.

• “Η παιδεία οφείλει να είναι πρώτη, η έρευνα και η καινοτομία ακολουθούν, από τη μεταπτυχιακή εκπαίδευση και μετά.”
• “Πανεπιστημιακό σύστημα στη χώρα δεν υπάρχει, υπάρχει ομάδα από δυνάμεις αριστείας που καταπιέζονται από άθλιους μέσους όρους.”
• “Η τυραννία της μετριότητας και του μέσου όρου είναι και η εικόνα της χώρας γενικότερα. Η χώρα προχωρά με τις εξαιρέσεις της. Αυτό, ωστόσο, δεν είναι δυναμικό μοντέλο ανάπτυξης.”
• “Τα ελληνικά πανεπιστήμια είναι ο μοναδικός οργανισμός που γνωρίζω στον κόσμο όπου οι πελάτες συμμετέχουν άμεσα και ενεργά στη διοίκηση. Είναι σαν ο επισκέπτης ασθενής να ψηφίζει τη διοίκηση του νοσοκομείου.”
• “Ένα σύστημα αποτελείται από τις καταστατικές εξισώσεις του, τις αρχικές και τις οριακές του συνθήκες. Στην Ελλάδα δεν έχουμε τίποτα από τα τρία. Επομένως δεν έχουμε σύστημα. Και αυτό δεν μας οδηγεί πουθενά.”
• “Μελέτη του ΟΟΣΑ υποδεικνύει πως ένα προϊόν για να είναι βιώσιμο, πρέπει να απευθύνεται σε πληθυσμό τουλάχιστον 40 εκατομμυρίων. Από όσο γνωρίζω, είμαστε λιγότεροι. Επομένως, η εξωστρέφεια είναι μονόδρομος.”
• “Η έρευνα και η τεχνολογία μετατρέπουν το χρήμα σε γνώση. Η καινοτομία μετατρέπει τη γνώση σε χρήμα.”
  
• “Το μόνο που δεν μας λείπει είναι τα χρήματα. Το ποσό που δαπανάται για έρευνα και τεχνολογία είναι μεγαλύτερο από τις συνολικές δαπάνες για την παιδεία. Πού είναι όμως η έρευνα, πού είναι η επιχειρηματικότητα, πού είναι η τεχνολογία;”

Προσωπικά θεωρώ τουλάχιστον αισιόδοξο το γεγονός πως ένα πρόσωπο σε τόσο υψηλό αξίωμα φέρει ωμή συναίσθηση της πραγματικότητας και δε διστάζει να τη σκιαγραφήσει με απόλυτα ρεαλιστικό τρόπο. Ωστόσο, αναρωτιέμαι, εφόσον υπάρχει σε αυτό το επίπεδο η διαπίστωση των προβλημάτων, η βούληση για τη λύση τους και η γνώση των καλών πρακτικών, για ποιο λόγο όλα αυτά δεν μετουσιώνονται σε αποφάσεις ικανές να αναστρέψουν την υφιστάμενη κατάσταση; Είναι τόσο σαθρό το κοινωνικό υπόστρωμα και τόσο καλά εδραιωμένη η “τυραννία του μέσου όρου” που δεν επιτρέπει την κινητικότητα, τη βάσιμη ελπίδα για ένα μέλλον με λαπρές προοπτικές;

Λίγο νωρίτερα είχε λάβει το λόγο ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών Βασίλειος Μακιός. Σε μία εξίσου απολαυστική εισήγηση, ο κ. Μακιός ανέπτυξε την εξέλιξη του Hellenic Technology Clusters Initiative, μία πρωτοβουλία τα αποτελέσματα της οποίας δεν μπορούν παρά να διαχέουν ένα κλίμα ιδιαίτερης ευφορίας, σε ευθεία αντίθεση με τις γενικότερες διαπιστώσεις που αναφέρθηκαν προηγούμενα.

Ο πρώτος συνεργατικός σχηματισμός (εξαιρετική απόδοση του όρου cluster στην ελληνική) δημιουργήθηκε από τους προσωκρατικούς (Πυθαγόρας, Θαλής), για να ακολουθήσει ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης. Αρκετούς αιώνες αργότερα, καλούμαστε να επαναλάβουμε το εγχείρημα και να δημιουργήσουμε clusters με στόχο και όραμα την καθιέρωση του brand “Innovation made in Greece“.

Σε μία απόπειρα σύντομης αναλυσης swot για την επιχειρηματικότητα και την καινοτομία στην Ελλάδα, ο κ. Μακιός ανέφερε ως ισχυρό πλεονέκτημα τη νοοτροπία και τις ικανότητες (σε ατομικό επίπεδο) του ανθρώπινου δυναμικού μας. Χαρακτηριστικά ανέφερε: “Κάθε αμερικανικό πανεπιστήμιο έχει Έλληνες ως κορυφαίους ερευνητές. Εγώ προσωπικά, σε 25 χρόνια καριέρας ως καθηγητής στην Πάτρα, έχω στείλει 650 (!) φοιτητές μου στην Αμερική, και όλοι θριαμβεύουν!“. Ως κρισιμότερη των ευκαιριών χαρακτήρισε τη δυνατότητα του outsourcing, καθώς βρισκόμαστε γεωγραφικά κοντά σε αναπτυσσόμενες και αναπτυγμένες αγορές, ανάμεσα στις αδυναμίες ξεχώρισε τη δημόσια διοίκηση (“υπάρχουν ωστόσο αρκετά θετικά σημάδια, για παράδειγμα τα όσα αντιμετωπίσαμε κατά τη δημιουργία του HTCI“), ενώ σημαντικότερος κίνδυνος είναι επίσης οι περισσότερο ευέλικτοι ανταγωνιστές στην ευρύτερη περιοχή μας (Τσεχία, Ουγγαρία, Πολωνία, Ρουμανία), οι οποίοι έχουν ήδη προχωρήσει στη δημιουργία αξιόλογων clusters.

Το HTCI αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα συνεργατικού σχηματισμού, σχετικά με τεχνολογίες μικροηλεκτρονικής. “Μέσα σε 1,5 (!) χρόνο, η παροχή των στοιχειωδών υπηρεσιών ενός cluster (για παράδειγμα παροχή χώρου, συμβούλων και σεμιναρίων, νομική υποστήριξη) είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία και συγκέντρωση 26 (!) νέων επιχειρήσεων του κλάδου, ενώ αρκετές είναι αυτές που βρίσκονται στην αναμονή. Πριν από λίγες μέρες παρουσιάσα την προσπάθεια στο MIT και στο Columbia, η ανταπόκριση ήταν εξαιρετική. Εκτός από επενδυτές, πολλοί Έλληνες επιθυμούν ισχυρά να επιστρέψουν και δραστηριοποιηθούν στο HTCI.”

Συνοψίζοντας, ο κ. Μακιός ανέφερε: “Το Stanford έχει φτάσει σε αυτό το επίπεδο γιατί, πολύ απλά, πέρασε το μύνημα ‘Come with us to become millionaires!’. Οι Έλληνες φοιτητές είναι από τους πλέον ευέλικτους. Δίνεις σε κάποιον ένα θέμα για τη διπλωματική του εργασία, το οποίο εσύ δεν γνωρίζεις καν, και, σε 6 μήνες, έχει γίνει expert. Ας περάσουμε λοιπόν κι εμείς αυτό το μύνημα. Είναι η μοναδική λύση για να ξεφύγουν τα ελληνικά πανεπιστήμια από τη μιζέρια τους. Ας δώσουμε στους νέους μας την ευκαιρία και τη χαρά της επιχειρηματικότητας, και αυτό θα αλλάξει τη χώρα.”

Οι τελευταίες αυτές αναφορές μου έφεραν στη μνήμη την εμπειρία της διπλωματικής μου εργασίας, μερικά χρόνια νωρίτερα. Επισυνάπτω τον επίλογο αυτής, αντί επιλόγου στο εκτενές αυτό post:

Η διαδικασία που ακολουθήθηκε για τη διερεύνηση του αντικειμένου της παρούσας διπλωματικής εργασίας αποτελεί, δένδρο αποφάσεων. Η εκ βάθους διείσδυση σε άγνωστο για τον μηχανολόγο μηχανικό ερευνητικό αντικείμενο παρομοιάζεται εύστοχα με αναρρίχηση μέχρι τα απόκρημνα κλαδιά και παρακλάδια του δένδρου. Ο (απαγορευμένος;) καρπός του άμεσου χρηματικού κέρδους δεν κατακτήθηκε εν τέλει, αν και το άρωμα του υπήρξε συχνά κινητήρια δύναμη της αναρρίχησης. Ωστόσο, η καβαφική προσέγγιση της οδύσσειας φαίνεται πως επαληθεύεται, καθώς η ουτοπία της γης της επαγγελίας υπήρξε ίσως υπεύθυνη για αυτό που μπορούμε ήδη να απολαύσουμε: τους καρπούς της γνώσης.

Υστερόγραφο: Ο κ. Μακιός θα δώσει το παρόν στη συνάντηση του Νοεμβρίου, την επόμενη Τρίτη. Επίσης, ένας ακόμα πολύ αξιόλογος ομιλητής από το ICT Forum θα περιλαμβάνεται στη λίστα των παρουσιάσεων. Ανακοινώσεις οσονούπω.